Την Ειδική Έκθεση του Εθνικού Μηχανισμού Πρόληψης των Βασανιστηρίων και της Κακομεταχείρισης για το 2024 δημοσίευσε ο Συνήγορος του Πολίτη, σηματοδοτώντας δέκα χρόνια από την ανάθεση στην Ανεξάρτητη Αρχή του ρόλου του Εθνικού Μηχανισμού, βάσει του κυρωτικού νόμου 4228/2014.
Η φετινή έκθεση καταγράφει ευρήματα από επισκέψεις σε σωφρονιστικά καταστήματα, Προαναχωρησιακά Κέντρα Κράτησης Αλλοδαπών, χώρους αστυνομικής κράτησης, μονάδες ψυχικής υγείας και δομές φιλοξενίας αιτούντων άσυλο.
Συνεχιζόμενος υπερπληθυσμός και υποστελέχωση
Κεντρικό συμπέρασμα της έκθεσης είναι ότι το ελληνικό σωφρονιστικό σύστημα εξακολουθεί να λειτουργεί πέρα από τα όριά του, με σοβαρό υπερπληθυσμό και έλλειψη προσωπικού σε κρίσιμες ειδικότητες. Οι συνθήκες κράτησης χαρακτηρίζονται από ανεπαρκείς υποδομές, περιορισμένο χώρο διαβίωσης και προβληματικές υγειονομικές συνθήκες, ενώ παρατηρούνται ελλείψεις σε ιατρική και ψυχολογική υποστήριξη, κοινωνικές υπηρεσίες και δυνατότητες άθλησης ή ψυχαγωγίας.
Αυστηροποίηση ποινών και επιδείνωση των συνθηκών
Ο Συνήγορος του Πολίτη επισημαίνει ότι και το 2024 συνεχίζεται η αυστηροποίηση της ποινικής μεταχείρισης, μέσω του ν. 5090/2024, που αναπροσαρμόζει τα ανώτατα όρια ποινών και το πλαίσιο έκτισης. Η επιλογή αυτή, όπως αναφέρεται, εντείνει τον υπερπληθυσμό και τις πιέσεις στις φυλακές, ενώ η κατασκευή νέων χώρων κράτησης κινείται αντίθετα στις διεθνείς συστάσεις, που δίνουν έμφαση στα εναλλακτικά της φυλάκισης μέτρα.
Νέες προκλήσεις και ευάλωτες ομάδες
Η έκθεση τονίζει τις προκλήσεις που προκύπτουν από τους νέους ευρωπαϊκούς κανόνες για την κράτηση νεοεισερχομένων αλλοδαπών στα σύνορα και την ανάγκη ανεξάρτητων μηχανισμών παρακολούθησης. Παράλληλα, επισημαίνεται η αυξανόμενη σημασία των χώρων “de facto” εγκλεισμού, όπως οι κλειστές δομές αιτούντων άσυλο και τα προνοιακά ιδρύματα, όπου οι φιλοξενούμενοι αντιμετωπίζουν διπλή ευαλωτότητα λόγω των αναξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης.
Ανάγκη ουσιαστικής ενίσχυσης του Μηχανισμού
Παρά τη δεκαετή του δράση, ο Εθνικός Μηχανισμός Πρόληψης εξακολουθεί να αντιμετωπίζει ανεπαρκή χρηματοδότηση και υποστελέχωση, κάτι που έχουν επισημάνει επανειλημμένα διεθνείς οργανισμοί, όπως η Επιτροπή κατά των Βασανιστηρίων (CPT) του Συμβουλίου της Ευρώπης και η Υποεπιτροπή του ΟΗΕ για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων (SPT), η οποία χαρακτηρίζει τον μηχανισμό «κλειδί για τη συνεχή πρόληψη των βασανιστηρίων και της κακομεταχείρισης».
