Ο σεβασμός δεν είναι κάτι αυτονόητο. Δεν χαρίζεται, ούτε απαιτείται. Κερδίζεται μέσα από το ήθος, τις αξίες και τη στάση του καθενός απέναντι στην κοινωνία. Όταν ένας πολιτικός ζητά σεβασμό, ο πολίτης αναρωτιέται αν εκείνος έχει δείξει πρώτος σεβασμό στους ανθρώπους που εκπροσωπεί. Γιατί ο σεβασμός δεν γεννιέται από τη θέση ή τον τίτλο, αλλά από τις πράξεις.
Η ελληνική κοινωνία έχει φτάσει σε ένα σημείο βαθιάς απογοήτευσης. Η οργή που υπάρχει δεν είναι τυχαία. Έχει συσσωρευτεί μέσα από χρόνια αδικίας, ψεμάτων, διαφθοράς και κομματισμού. Για δεκαετίες το πολιτικό σύστημα λειτούργησε στη βάση των προσωπικών σχέσεων και της εξυπηρέτησης συμφερόντων, ενώ οι πολίτες ένιωθαν ότι δεν έχουν πραγματική φωνή. Όταν αυτό το αίσθημα αδικίας μένει χωρίς διέξοδο, τότε μετατρέπεται σε μίσος. Και αυτό το μίσος είναι δημιούργημα εκείνων που τώρα το καταγγέλλουν.
Άτυπο «κοινωνικό συμβόλαιο»
Μετά τη μεταπολίτευση δημιουργήθηκε ένα άτυπο κοινωνικό συμβόλαιο, όπου οι πολίτες ανεχόντουσαν το πελατειακό κράτος όσο υπήρχε ανάπτυξη και ευημερία. Όταν όμως ήρθε η οικονομική κρίση, αυτό το σύστημα κατέρρευσε. Οι άνθρωποι είδαν τους μισθούς τους να μειώνονται, τις δουλειές τους να χάνονται και τις ευκαιρίες να εξαφανίζονται, ενώ οι υπεύθυνοι συνέχιζαν να ζουν αλώβητοι. Έτσι γεννήθηκε η αίσθηση ότι οι πολίτες πληρώνουν τα λάθη μιας κάστας προνομιούχων. Από εκεί ξεκίνησε η πλήρης απώλεια εμπιστοσύνης.
Στη συνέχεια, παρά τις κυβερνητικές προσπάθειες να παρουσιαστεί μια εικόνα «κανονικότητας», τίποτα ουσιαστικό δεν άλλαξε. Οι ανισότητες μεγάλωσαν, η αξιοκρατία δεν αποκαταστάθηκε και οι ίδιοι άνθρωποι εξακολουθούν να κυριαρχούν στην πολιτική σκηνή. Ο σεβασμός προς την πολιτική εξαφανίστηκε, γιατί η κοινωνία δεν βλέπει ειλικρίνεια, αλλά υποκρισία. Σέβεται μόνο όποιον παλεύει τίμια και ζει όπως εκείνη.
Όταν όμως οι πολίτες δεν έχουν πια εμπιστοσύνη, η βία αρχίζει να γίνεται η μόνη γλώσσα που πιστεύουν ότι ακούγεται. Δεν είναι ότι αγαπούν τη βία, αλλά ότι δεν πιστεύουν πια στη δικαιοσύνη. Οι επιθέσεις, οι αποδοκιμασίες και οι πράξεις αγανάκτησης είναι εκφράσεις μιας βαθιάς ψυχολογικής κούρασης. Ωστόσο, αυτή η βία, όσο κατανοητή κι αν είναι, τελικά δεν αλλάζει τίποτα. Αντίθετα, δίνει στο ίδιο σύστημα το άλλοθι να παρουσιαστεί ως θύμα και να αποφύγει κάθε ευθύνη.
Όταν πολιτικοί που έχουν ωφεληθεί από ένα σύστημα αδικίας δηλώνουν ότι καταδικάζουν τη βία, οι πολίτες το εκλαμβάνουν ως υποκρισία. Η κοινωνία δεν θα απορρίψει τη βία επειδή το ζητούν οι ίδιοι που τη γέννησαν, αλλά όταν δει ότι υπάρχει πραγματική δικαιοσύνη. Μόνο τότε θα ξαναπιστέψει.
Δημοκρατία: υπόθεση των πολλών
Αν θέλουμε να αποκατασταθεί ο σεβασμός, πρέπει να ξεκινήσουμε από την αλήθεια. Όχι από ωραία λόγια και επικοινωνιακές φούσκες, αλλά από ειλικρίνεια και αυτοκριτική. Ο πολιτικός που αναγνωρίζει τα λάθη του και προσπαθεί να τα διορθώσει κερδίζει σεβασμό. Εκείνος που προσπαθεί να τα κρύψει χάνει κάθε αξιοπιστία.
Γι αυτό πρέπει να υπάρξει πραγματική δικαιοσύνη χωρίς διακρίσεις. Όταν οι πολίτες βλέπουν ότι οι ισχυροί τιμωρούνται όπως και οι αδύναμοι, τότε αποκαθίσταται η πίστη στους θεσμούς. Αντίθετα, όταν η ατιμωρησία είναι κανόνας, η κοινωνία βυθίζεται στην κυνικότητα και τη δυσπιστία.
Η συμμετοχή των πολιτών είναι απαραίτητη. Η Δημοκρατία δεν είναι υπόθεση των λίγων, αλλά των πολλών. Οι άνθρωποι πρέπει να έχουν λόγο στις αποφάσεις που τους αφορούν, μέσα από διαβουλεύσεις, τοπικά δημοψηφίσματα και διαφάνεια στη δημόσια διοίκηση. Μόνο όταν ο πολίτης νιώθει ότι συμμετέχει, νιώθει και σεβασμό για το σύστημα στο οποίο ανήκει.
Η πολιτική χρειάζεται ανθρώπους με ήθος και όχι επαγγελματίες της εξουσίας. Ο ηθικός πολιτικός δεν είναι τέλειος, αλλά είναι σταθερός στις αξίες του. Δεν επιδιώκει τον πλουτισμό, δεν κρύβεται πίσω από προνόμια και παραμένει προσγειωμένος.
Γι αυτό και πρέπει να ενισχυθεί η πολιτική παιδεία. Οι νέοι πρέπει να μάθουν από μικροί ότι η πολιτική δεν είναι μέσο ανέλιξης, αλλά ευθύνη απέναντι στην κοινωνία. Αν καταλάβουν ότι η συμμετοχή τους έχει αποτέλεσμα, δεν θα αποστρέφονται τη δημόσια ζωή, αλλά θα την απαιτούν.
Τέλος, η εξουσία πρέπει να εγκαταλείψει την αλαζονεία. Ο πολιτικός που δεν ακούει, που δεν απαντά, που απομονώνεται, δεν αξίζει τον σεβασμό κανενός. Η ταπεινότητα είναι προϋπόθεση εμπιστοσύνης. Μόνο όταν η εξουσία θυμηθεί ότι υπάρχει για να υπηρετεί και όχι για να επιβάλλεται, θα μπορέσει να ξανακερδίσει την κοινωνία.
Ο σεβασμός δεν είναι τίτλος και δεν μπορεί να απαιτείται. Χτίζεται με πράξεις και με την αποκατάσταση μιας ειλικρινούς σχέσης ανάμεσα στους πολίτες και την πολιτική. Η Ελλάδα έχει κουραστεί από υποσχέσεις και προσχήματα. Αυτό που χρειάζεται είναι συνέπεια, δικαιοσύνη και ήθος. Όταν αυτά υπάρξουν, κανείς δεν θα χρειάζεται να ζητά σεβασμό. Θα τον έχει κερδίσει.
