Χαράλαμπος Β Κατσιβαρδάς: Η ελευθερία έκφρασης ως μέσο πραγμάτωσης της λαϊκής κυριαρχίας

Το άρθρο 367 παρ. 1 ορίζει ρητώς : « ….δεν αποτελούν άδικη πράξη : α) οι δυσμενείς κρίσεις για επιστημονικές, καλλιτεχνικές ή επαγγελματικές εργασίες… γ) οι εκδηλώσεις που γίνονται για την εκτέλεση νόμιμων καθηκόντων, την άσκηση νόμιμης εξουσίας ή για την διαφύλαξη (προστασία) δικαιώματος ή από άλλο δικαιολογημένο ενδιαφέρον» και αίρεται συνεπώς των προβλεπομένων εις το άρθρο 361 Π.Κ πράξεων.

Σύμφωνα με της ως άνω διάταξη του άρθρου 367 παράγραφος1 Π.Κ, ο άδικος χαρακτήρας των πράξεων και εκδηλώσεων, κατ’ αρχή αίρεται και όταν αυτή γίνεται για την εκτέλεση νόμιμων καθηκόντων, την άσκηση νόμιμης εξουσίας ή για την διαφύλαξη προστασία δικαιώματος ή από άλλο δικαιολογημένο ενδιαφέρον ή σε ανάλογες περιπτώσεις.

Ο δημοσιογράφος εξ επαγγέλματος δρα, υπό απολύτως δικαιολογημένο ενδιαφέρον, εκ της ιδιότητας του, προκρίνοντας ως υπέρτερη της εμπεριστατωμένη και θεμελιωμένη με στοιχεία πληροφόρηση της ολότητας της κοινωνίας, ιδίως όταν πρόκειται για πολιτικά πρόσωπα δημόσιας ευθύνης, άνευ συνδρομής προθέσεως υπό αυτόν (ήτοι τον δημοσιογράφο), να διαπράξει το αδίκημα της συκοφαντικής δυσφημίσεως εις βάρος του πολιτικού προσώπου εις το ποινικό σκέλος ή την προσβολή της προσωπικότητας του-αδικοπραξία εις το αστικό σκέλος, καθότι τα γεγραμμένα του δημοσιογράφου, καθίστανται σύννομα και θεμιτά, υποκείμενα, υπό το φως του άρθρου 14 του Συντάγματος και 10 της Ε.Σ.Δ.Α, δίχως αυτά να υπερβαίνουν, το επιβαλλόμενο και το αναγκαίο μέτρο, το οποίο επιβάλλει η καλή πίστη και τα χρηστά συναλλακτικά ήθη προς σκοπό εκπλήρωσης του επιδιωκόμενου σκοπού, κατά το άρθρο 25 παράγραφος 3 του Συντάγματος το άρθρο 10 παράγραφος 2 της Ε.Σ.Δ.Α καθώς και το άρθρο 281 ΑΚ, με αποκλειστικό γνώμονα την εξυπηρέτηση της διάχυσης της πληροφόρησης της κοινωνίας δια ένα μείζον και καίριο, ζήτημα το οποίο αφορά την σφαίρα του δημοσίου.

Εις επίρρωσιν των ως άνω δικαιολογημένο ενδιαφέρον είναι κατ’ εξοχήν και το συμφέρον της πληροφορήσεως του κοινού δια του τύπου. Αναφέρεται σε πράξεις προσώπων που συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον του κοινωνικού συνόλου, ακόμη και με άσκηση οξείας κριτικής και δυσμενείς χαρακτηρισμούς.

Εις επίρρωση των ως άνω παραθέτω αποσπάσματα από παρεμφερείς αποφάσεις

«η ελευθερία της έκφρασης περιλαμβάνει όχι μόνον πληροφορίες και ιδέες που γίνονται ευμενώς δεκτές και θεωρούνται ουδέτερες ή αδιάφορες αλλά και εκείνες που προσβάλλουν, σοκάρουν ή αναστατώνουν…

Το επιβάλλει ο πλουραλισμός, η ανεκτικότητα και το ευρύ πνεύμα, χωρίς τα οποία δεν μπορεί να υπάρξει δημοκρατική κοινωνία»

ΕΔΔΑ, handyside v. The United Kingdom, 7.12.1976, (1979-80), 1.E.H.R.R, 737, &49 όπως ωσαύτως καθώς και

Εις την υπόθεση Smolorz κατά Πολωνίας (απόφαση της 18-10-2012) το ΕΔΔΑ απεφάνθη ότι ο τύπος έχει καθήκον να δημοσιοποιεί πληροφορίες και ιδές σε ζητήματα που ενδιαφέρουν το κοινό, επιτρέπεται ένας βαθμός υπερβολής ακόμη και πρόκλησης να είναι κάπως οξύς στις παρατηρήσεις του. Η χρήση της σάτιρας και της ειρωνείας είναι απόλυτα συμβατή προς την άσκηση της ελευθερίας έκφρασης του δημοσιογράφου.

Περαιτέρω δε, όπως γίνεται παγίως δεκτόν, στην Νομολογία (ΑΠ 232/2015, 1976/2014, 1455.2014) η ανωτέρω διάταξη του άρθρου 367 για την ενότητα της εννόμου τάξεως εφαρμόζεται αναλόγως και εις το χώρο του ιδιωτικού δικαίου, όπως αυτός οριοθετείται από τις διατάξεις των άρθρων 57-59 και 914 του Α.Κ και επόμενα.

Εξάλλου κατά το άρθρο 14 παράγραφος 1 του Συντάγματος, καθένας μπορεί να εκφράζει ελεύθερα και να διαδίδει, προφορικά, γραπτά και δια του τύπου τους στοχασμούς του, τηρώντας τους νόμους του Κράτους, ενώ κατά την παράγραφο2 του ιδίου άρθρου, ο τύπος είναι ελεύθερος, η λογοκρισία και κάθε άλλο προληπτικό μέτρο απαγορεύεται. Επίσης κατά το άρθρο παρ. 1 της ΕΣΔΑ (κύρωση με τον Ν. 53/1974) «Παν πρόσωπον έχει δικαίωμα εις την ελευθερίαν εκφράσεως. Το δικαίωμα τούτο περιλαμβάνει την ελευθερίαν γνώμης ως και την ελευθερίαν λήψεως ή μεταδόσεως πληροφορικών ή ιδεών άνευ επεμβάσεως των δημοσίων αρχών και ασχέτως συνόρων».

Η ενημέρωση των πολιτών, η συμβολή στον σχηματισμό πολιτικής βούλησης και γνώμης, ο έλεγχος και η κριτική των πολιτικών και εν γένει δημόσιων προσώπων, καθώς και η πολιτιστική, ηθική κλπ, επιμόρφωση, των πολιτών συνιστούν διαφύλαξη ξένων συμφερόντων, συμφερόντων της ολότητας, με την οποία είναι επιφορτισμένα τα Μ.Μ.Ε, γεγονός που συνάδει άλλωστε και με τη συνταγματική εγγύηση του τύπου ως Θεσμού, εξάλλου ρητώς δέχεται η νομολογία «ο τύπος επιτελεί κοινωνικό λειτούργημα, ασκώντας τα καθήκοντα τα οποία, ο ίδιος επιλέγει βάσει της αποστολής του, που συνιστά στην πληροφόρηση και την σύμπραξη για την διαμόρφωση της κοινής γνώμης» _ΠΠρΑθ 876/2007, ΠΠρΑΘ 2071/2005.

Η έννοια επομένως του δικαιολογημένου ενδιαφέροντος του κοινού για πληροφόρηση συνδέεται άρρηκτα με την λειτουργία της ελευθερίας της πολιτικής έκφρασης ως μέσο πραγμάτωσης της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας, η οποία εις το πλαίσιο μίας φιλελεύθερης δημοκρατίας, πραγματώνεται με την Δημοκρατία της πολιτικής διαδικασίας διότι δεν συμβιβάζονται με μία Δημοκρατική Κοινωνία μέτρα που αίρουν ή περιορίζουν σημαντικά την δημοσιότητα του πολιτικού βίου.

Στο ως άνω πλαίσιο γίνεται δεκτό ότι ο Δημοσιογράφος λόγω της ιδιότητας του τύπου ως φορέα του γενικού συμφέροντος, το οποίο συνίσταται στην ελεύθερη διαμόρφωση της κοινής γνώμης στο πλαίσιο της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, διαφυλάσσει συμφέροντα της ολότητας όταν μεταδίδει ειδήσεις, εκφράζει απόψεις και ασκεί κριτική σε δημόσια πρόσωπα για ζητήματα σχετικά με το αξίωμά τους ή ακόμη και σε ιδιωτών των οποίων η δράση ενδιαφέρει το κοινωνικό σύνολο και άπτονται του δημοσίου συμφέροντος.

Χαράλαμπος Β Κατσιβαρδάς

Δικηγόρος Παρ’ Αρείω Πάγω

Διαβάστε ακόμη 

Χάρης Κατσιβαρδάς: Ακροποδητί- η σισύφεια αντι-εργατική «κερκόπορτα» εξ αφορμής της…

Χαράλαμπος Β. Κατσιβαρδάς: Το καθημαγμένο εργασιακό δίκαιο εν καιρώ πανδημίας

Γίνετε συνδρομητές στο «Δικαστικό Ρεπορτάζ», το κορυφαίο μηνιαίο περιοδικό για τη Δικαιοσύνη. Για περισσότερες πληροφορίες πατήστε εδώ.

Ακολουθήστε μας στο Google News και ενημερωθείτε πρώτοι για όλες τις ειδήσεις