Τις τελευταίες μέρες ακούμε για «κατέβασμα του ελληνικού FBI» στα χωριά που κινδυνεύουν από νέο ξέσπασμα βίας. Η ισχυρή αστυνομική παρουσία είναι απαραίτητη: όταν υπάρχει φόβος ανταπόδοσης, πρώτα χρειάζεται να σταματήσει το αίμα.
Αλλά η έρευνα για τις βεντέτες στην Κρήτη — ανθρωπολογική και εγκληματολογική — μας λέει κάτι κρίσιμο: η βεντέτα δεν τελειώνει με συλλήψεις και ελέγχους. Η βεντέτα είναι ένας κοινωνικός μηχανισμός αποκατάστασης τιμής. Δεν είναι μια «έκρηξη» που σβήνεις με περιπολικά, αλλά ένας κύκλος που σπας μόνο αν δώσεις στις αντίπαλες πλευρές ασφαλή τρόπο εξόδου από τη σύγκρουση.
Στις παλιότερες εποχές, υπήρχαν άτυποι κανόνες και πρόσωπα κύρους που μπορούσαν να φέρουν σασμό. Σήμερα, όταν η βία ξεφεύγει — με εκρηκτικά, καταιγιστικά πυρά και παράπλευρα θύματα — αυτό σημαίνει ότι οι παλιοί μηχανισμοί κατέρρευσαν. Κι όταν οι μηχανισμοί αυτοί δεν λειτουργούν, η κοινότητα δεν μπορεί μόνη της να κλείσει τις πληγές.
Εκεί ακριβώς χρειάζεται αυτό που η διεθνής βιβλιογραφία λέει αποκαταστατική προσέγγιση:
ασφάλεια, διαμεσολάβηση, αναγνώριση της βλάβης, επανένταξη — και κυρίως δέσμευση ότι ο κύκλος δεν θα ξανανοίξει.
Με απλά λόγια:
- η αστυνομία είναι το πρώτο βήμα, αλλά όχι το τελευταίο. Χωρίς ασφαλές τέλος, ο κύκλος παραμένει ανοιχτός μέχρι την επόμενη φορά.
- Για να επιτευχθεί πραγματικός σασμός σήμερα, δεν αρκεί να “τα βρουν” οι οικογένειες μεταξύ τους. Χρειάζεται μια ασφαλής και θεσμικά εγγυημένη διαδικασία, όπου η αστυνομία διασφαλίζει την ηρεμία, ουδέτεροι διαμεσολαβητές οργανώνουν τη συζήτηση, αναγνωρίζεται η βλάβη που έγινε και συμφωνούνται συγκεκριμένες πράξεις αποκατάστασης με παρακολούθηση στο χρόνο – ώστε ο κύκλος της βεντέτας να κλείσει οριστικά και κανείς να μην φοβάται την επόμενη σπίθα.
Κέλλυ Ιωάννου, Εγκληματολόγος – Πραγματογνώμονας
Βιβλιογραφία:
Koumentaki, E. (2022). Vendetta and Restorative Justice: The case of Sasmos in Highland Crete (PhD, University of Essex). University of Essex Repository.
Τσαντηρόπουλος, Α. (2004). Η βεντέτα στη σύγχρονη ορεινή Κεντρική Κρήτη. Πλέθρον.
Herzfeld, M. (1985/1988). The Poetics of Manhood: Contest and Identity in a Cretan Mountain Village. Princeton University Press
