Στην υπόθεση των Τρικάλων, ο 18χρονος είπε πως «η μητέρα μου με εξέθετε στη γειτονιά».
Μια φράση που για εμένα ως εγκληματολόγο δεν είναι λεπτομέρεια· είναι ένδειξη δυναμικής ντροπής, εξουσίας και πληγωμένου εγώ. Η έρευνα για μητροκτονίες (Heide, Daly & Wilson, Hillbrand κ.ά.) δείχνει τρία συχνά μοτίβα σε περιπτώσεις όπου παιδιά σκοτώνουν τους γονείς τους:
- Ψυχική νόσος – ψύχωση, αποδιοργάνωση, παραληρητικές ιδέες.
- Χρόνια κακοποίηση ή σύγκρουση – το παιδί ζει σε φόβο ή ένταση και “σπάει”.
- Αντικοινωνικά / ναρκισσιστικά στοιχεία – όπου η βία λειτουργεί ως “αποκατάσταση ελέγχου”.
Κοινό σημείο; Η ντροπή που γίνεται οργή.
Όταν κάποιος νιώσει ότι εκτίθεται, γελοιοποιείται ή χάνει τον έλεγχο, και δεν έχει μάθει να αντέχει αυτή τη ντροπή, τότε μπορεί να τη μετατρέψει σε επιθετικότητα – απέναντι σε όποιον τη “θυμίζει”.
Όταν ο γονιός -συχνά η μητέρα- βιώνεται ως “εκθέτης”, “υποτιμητικός” ή “ελεγκτικός”,
ο γιος που δεν έχει διαμορφώσει σταθερή ταυτότητα αισθάνεται ευνουχισμένος, εκτεθειμένος, μικρός.
Η ντροπή διαλύει την ταυτότητα πιο γρήγορα απ’ ό,τι ο θυμός. Όταν δεν μπορείς να την αντέξεις, τη μετατρέπεις σε οργή. Κι όταν δεν μπορείς να τη διαχειριστείς, την εξωτερικεύεις – με βία.
Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν σκοτώνουν από μίσος. Σκοτώνουν γιατί δεν άντεξαν πώς ένιωσαν για τον εαυτό τους τη στιγμή που ντράπηκαν.
Γιατί ομως να νιώθει κάποιος τόση ντροπή;
Γιατί έχει μάθει ότι το να “εκτίθεσαι” είναι αδυναμία και ότι η αξία σου εξαρτάται από το πώς σε βλέπουν οι άλλοι. Οι κοινωνικές προσδοκίες για το «πώς πρέπει να είναι ένας άνδρας», ο φόβος της γελοιοποίησης και η ανάγκη να διατηρηθεί το “πρόσωπο” μέσα στη γειτονιά, τρέφουν την οργή που γεννιέται από την ντροπή.
Δεν είναι μόνο ψυχολογία· είναι και κοινωνική μάθηση. Όταν ένα παιδί μεγαλώνει σε περιβάλλον όπου η ευαλωτότητα ισοδυναμεί με αδυναμία, η μόνη “επιτρεπτή” αντίδραση στον πόνο γίνεται η επιθετικότητα.
Αυτό δε δικαιολογεί τίποτα αλλά αν θέλουμε να προλάβουμε τέτοια εγκλήματα, πρέπει να κοιτάξουμε όχι μόνο τι έκαναν οι δράστες, αλλά τι δεν άντεχαν να νιώσουν.
Κέλλυ Ιωάννου, Εγκληματολόγος – Πραγματογνώμονας
Τρίκαλα: Ενώπιον ανακριτή ο 18χρονος καθ’ ομολογίαν μητροκτόνος
