Τρία χρόνια σιγής από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία για το σκάνδαλο των εμβολίων.
Έχουν περάσει τρία χρόνια από τότε που η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) ανακοίνωσε, στις 14 Οκτωβρίου 2022, ότι ξεκινά η ποινική έρευνα για την προμήθεια των εμβολίων COVID‑19 στην Ε.Ε. και ακόμα η εικόνα παραμένει θολή. Υπάρχει μόνο μία διευκρίνιση της EPPO στις 17 Μαΐου 2024 που απλά επιβεβαιώνει ότι η έρευνα συνεχίζεται, χωρίς περαιτέρω ενημέρωση και δημόσιες λεπτομέρειες και από τότε, δεν έχουν γνωστοποιηθεί οι ύποπτοι, δεν έχουν ανακοινωθεί κατηγορητήρια, ούτε έχουν γίνει γνωστές οι τυχόν δικονομικές κινήσεις που να δείχνουν ουσιαστική πρόοδο. Εύλογα προκύπτει το ερώτημα εάν πράγματι προχωράει η υπόθεση ή έχει εγκλωβιστεί σε προκαταρκτικό λαβύρινθο.
Στο μεταξύ, η υπόθεση των περιβόητων SMS ανάμεσα στην Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τον CEO της Pfizer αδιαμφισβήτητα μας έφερε αντιμέτωπους με θεσμική ρωγμή υπέρ της διαφάνειας. Στις 14 Μαΐου 2025, το Γενικό Δικαστήριο της Ε.Ε. ακύρωσε την άρνηση της Κομισιόν για την πρόσβαση στα μηνύματα, κρίνοντας ότι τα SMS εμπίπτουν στους κανόνες των δημοσίων εγγράφων. Να υπενθυμίσω ότι η νίκη αυτή υπέρ της διαφάνειας, επιτεύχθηκε έπειτα από αίτημα για πρόσβαση στα μηνύματα αυτά από τη New York Times. Μέχρι τον Ιούλιο 2025, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν άσκησε έφεση, οπότε η απόφαση κατέστη τελεσίδικη.
Παρά ταύτα, η θεσμική πρόοδος δεν μετουσιώθηκε σε ορατή επιτάχυνση της ποινικής έρευνας καθώς, ούτε νέα στοιχεία δημοσιοποιήθηκαν, ούτε διαφαίνεται κάποια θεσμική αντίδραση από την EPPO έτσι ώστε να αξιοποιήσει την απόφαση και να αιτηθεί την πρόσβαση σε αυτά τα μηνύματα SMS, να διενεργήσει εξέταση μαρτύρων, και να ξεκινήσει η συλλογή αποδεικτικού υλικού με βάση τα νέα δεδομένα από το General Court της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα συμμορφωθεί πλήρως και ουσιαστικά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ή θα ακολουθήσει μια τυπική συμμόρφωση που δεν θα ρίξει πραγματικό φως στο περιεχόμενο και στη διαδικασία λήψης αποφάσεων;
Στο εθνικό επίπεδο του Βελγίου, ο λομπίστας Frédéric Baldan υπέβαλε τον Απρίλιο 2023 ποινική καταγγελία κατά της Ursula von der Leyen για διαφθορά, κατάχρηση εξουσίας και καταστροφή εγγράφων, η οποία όμως απορρίφθηκε ως απαράδεκτη από το Εφετείο της Λιέγης τον Ιανουάριο 2025 λόγω έλλειψης έννομου συμφέροντος καθώς, δεν έχει υποστεί ίδιος οποιαδήποτε βλάβη, δηλαδή έλλειψη έννομου συμφέροντος. Παράλληλα, στις 6 Ιανουαρίου 2025, δημοσιογραφικές αναφορές από L‑Post, The Brussels Times και 7sur7 έκαναν λόγο για νέα μήνυση του Baldan κατά της ίδιας της EPPO και της επικεφαλής της, Laura Kövesi, με αιτιάσεις για αδικαιολόγητες καθυστερήσεις και κατάχρηση εξουσίας. Μέχρι σήμερα όμως, δεν έχει εμφανιστεί επίσημο δικόγραφο ή δημόσιο στοιχείο που να πιστοποιεί την πορεία αυτής της αναφοράς. Αν και αυτή η κίνηση υπογραμμίζει τη δυσαρέσκεια για τον ρυθμό και τη διαφάνεια της έρευνας, δεν έχει συνοδευτεί τουλάχιστον δημόσια, από επίσημα έγγραφα ή ανακοινώσεις που να πιστοποιούν την πορεία αυτής της νέας νομικής κίνησης. Μήπως η θεσμική αδράνεια και οι διαδικαστικές λεπτομέρειες λειτουργούν ως μαξιλάρι που απορροφά την πίεση, χωρίς να παράγει ουσία;
Την ίδια ώρα, εκτός του πλαισίου της EPPO, βλέπουμε εθνικές κινήσεις με διαφορετική νομική φύση και βάρος. Στην Ολλανδία εξελίσσεται από το 2024 μια αστική αγωγή πολιτών κατά ιδιωτών και φορέων, ανάμεσά τους αναφέρονται τα ονόματα του Bill Gates και του Albert Bourla για φερόμενες βλάβες από τα εμβόλια. Πρόκειται όμως για ιδιωτική διαφορά αποζημιώσεων και όχι για ποινική δίωξη και ως εκ τούτου, δεν απαντά στο κεντρικό ερώτημα της ποινικής ευθύνης σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Επιπλέον, δεν υπάρχουν ανακοινωμένες ποινικές διώξεις σε διεθνές επίπεδο κατά των Gates ή Bourla για το ζήτημα των εμβολίων.
Έτσι, παρά την έντονη δημόσια συζήτηση, οι πραγματικές ποινικές διερευνήσεις παραμένουν συγκεντρωμένες γύρω από το ευρωπαϊκό σκέλος, και εκεί ακριβώς φαίνεται να υπάρχει το μεγαλύτερο έλλειμμα ορατής προόδου. Αν επιχειρήσουμε να αποτυπώσουμε τη μεγάλη εικόνα μέχρι τις 31 Ιουλίου 2025, διαπιστώνουμε μια αντίφαση. Από τη μία μεριά υπάρχει ένα σαφές νομικό ορόσημο υπέρ της διαφάνειας με την απόφαση για τα SMS στη βάση του άρθρου 41 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. και μια θεσμική έρευνα σε εξέλιξη από την EPPO.
Από την άλλη μεριά, ο κόσμος και πολλοί παρατηρητές εξακολουθούν να στερούνται συγκεκριμένων στοιχείων για το πού οδηγεί αυτή η έρευνα και πότε θα παραχθούν απτά αποτελέσματα. Η απουσία ενδιάμεσων ανακοινώσεων και η μακρά χρονική σιγή, τροφοδοτούν την εντύπωση της στασιμότητας. Είναι μια εντύπωση άδικη, επειδή οι υποθέσεις είναι σύνθετες και συχνά υπάρχει βραδύτητα ή μήπως υποδηλώνει ότι η έρευνα κινείται με ρυθμούς που δεν ανταποκρίνονται στο τεράστιο μέγεθος του δημοσίου ενδιαφέροντος;
Το ζητούμενο πλέον, δεν είναι μόνο η τελική κατάληξη στο αν θα υπάρξουν ή όχι διώξεις, αλλά και η ποιότητα της θεσμικής λογοδοσίας στην πορεία έως να φτάσουμε στο αποτέλεσμα. Χωρίς ενημερώσεις, χωρίς σαφές χρονοδιάγραμμα κ.α.
δικηγόρος Αθηνών και Γενική Γραμματέας του Πράσινου Κινήματος