Άρθρο της Μαρίας Παναγιώτου*
Η ακρίβεια έχει πια εγκατασταθεί για τα καλά στην καθημερινότητα των Ελλήνων, μετατρέποντας ακόμα και τις πιο βασικές ανάγκες σε είδη πολυτελείας. Από το σούπερ μάρκετ και τον φούρνο της γειτονιάς, μέχρι τα τιμολόγια των παρόχων ενέργειας και τις τιμές στα καύσιμα, το κόστος ζωής διογκώνεται ανεξέλεγκτα. Όσο όμως κι αν η κυβέρνηση προσπαθεί να αποδώσει τις ευθύνες αποκλειστικά σε εξωγενείς παράγοντες, η αλήθεια είναι πιο βαθιά και πιο πολιτική: η ακρίβεια στην Ελλάδα είναι αποτέλεσμα πολιτικών επιλογών, ανοχής απέναντι στα ολιγοπώλια και αδυναμίας ελέγχου της αγοράς.
Η αγορά χωρίς έλεγχο συνεπάγεται με μια συνταγή ασυδοσίας. Σε πολλούς τομείς, από τα βασικά είδη διατροφής μέχρι την ενέργεια και τις τηλεπικοινωνίες, η αγορά δεν λειτουργεί με υγιή ανταγωνισμό, αλλά υπό συνθήκες μονοπωλιακής ή ολιγοπωλιακής κυριαρχίας. Λίγες μεγάλες εταιρείες, συχνά με διασυνδέσεις και επιρροή, επιβάλλουν τιμές, ελέγχουν τη διανομή και διαμορφώνουν τις συνθήκες σύμφωνα με τα συμφέροντά τους, αδιαφορώντας για τον καταναλωτή. Και το κράτος; Απλός παρατηρητής.
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού υπολειτουργεί, οι έλεγχοι είναι ελάχιστοι και οι παρεμβάσεις της κυβέρνησης, όταν υπάρχουν, είναι αποσπασματικές και επικοινωνιακού χαρακτήρα. Τα «καλάθια του νοικοκυριού» και οι «πλατφόρμες διαφάνειας τιμών» δεν είναι τίποτα άλλο από ημίμετρα που δεν αγγίζουν το πυρήνα του προβλήματος, το οποίο είναι ότι υπάρχει συγκέντρωση δύναμης στα χέρια των λίγων.
Η ακρίβεια δεν είναι τυχαία. Είναι πολιτικά επιτρεπτή. Η κυβέρνηση φαίνεται να έχει αποδεχθεί ως “αναπόφευκτο” το κύμα ακρίβειας, προτιμώντας να μοιράζει επιδόματα και κουπόνια αντί να συγκρουστεί με τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα.
Πρόκειται για πολιτική επιλογή γιατί είναι ευκολότερο να καλλιεργείς την ψευδαίσθηση της στήριξης με προσωρινά βοηθήματα, παρά να αγγίξεις τα προνόμια των ισχυρών. Εξάλλου, το αφήγημα της “αγοράς που αυτορρυθμίζεται” βολεύει όσους δεν επιθυμούν να την ελέγξουν.
Αλλά η κοινωνία δεν αντέχει άλλο. Οι πολίτες δεν ζητούν ελεημοσύνη. Ζητούν δικαιοσύνη στην αγορά. Ζητούν ένα κράτος που δεν είναι διεκπεραιωτής των συμφερόντων, αλλά θεσμικός ρυθμιστής και εγγυητής της ισότητας.
Υπάρχει ανάγκη για πραγματική ρύθμιση. Χρειάζονται ριζικές αλλαγές. Όχι άλλες επικοινωνιακές κινήσεις, αλλά γενναία ρύθμιση της αγοράς:
• Διάλυση των ολιγοπωλίων με νομοθετικά εργαλεία που ενισχύουν τον ανταγωνισμό.
• Πραγματικοί έλεγχοι σε αλυσίδες, παρόχους και προμηθευτές.
• Διαφάνεια στις τιμολογήσεις, με υποχρεωτική δημοσίευση κόστους και περιθωρίου κέρδους.
• Προστασία μικρών επιχειρήσεων που στραγγαλίζονται από τους κολοσσούς.
• Ανεξάρτητες αρχές που να λειτουργούν και όχι να αδιαφορούν ή να καλύπτουν.
Η αγορά δεν είναι ανεξάρτητη από την κοινωνία. Και η πολιτική δεν είναι ανεξάρτητη από τις ευθύνες της.
Όσο η κυβέρνηση επιλέγει να σιωπά μπροστά στα οργανωμένα συμφέροντα, οι πολίτες θα συνεχίσουν να πληρώνουν τον λογαριασμό, όχι μόνο στα ταμεία των σούπερ μάρκετ, αλλά και στην υποβάθμιση της ίδιας τους της ζωής.
Η ακρίβεια είναι το όνομα μιας πολιτικής αποτυχίας. Και το τίμημα αυτό, το πληρώνουμε όλοι.
*Δικηγόρος Αθηνών και Γενική Γραμματέας του Πράσινου Κινήματος