Το νερό είναι η ζωή του ανθρώπου. Είναι απαραίτητο για την επιβίωση και την υγεία του. Γι’ αυτό και η διαχείρισή του, δεν μπορεί και δεν πρέπει να αφεθεί στη λογική της αγοράς όπως έγινε και με το ρεύμα.
Κι όμως, ενώ το Σύνταγμα και η κοινωνία το αναγνωρίζουν ως δημόσιο αγαθό, το νερό στην Ελλάδα βρίσκεται σε μια μεταβατική ζώνη, όπου ο κίνδυνος της ιδιωτικοποίησης δεν είναι απλά υπαρκτός, είναι προ των πυλών.
Η συνταγματική γραμμή άμυνας από το Συμβούλιο της Επικρατείας με την απόφαση 1906/2014, που ακυρώθηκε η μεταβίβαση του 34% των μετοχών της ΕΥΔΑΠ στο ΤΑΙΠΕΔ, διότι παραβίαζε τον δημόσιο χαρακτήρα της εταιρείας, (βλέπε αντίστοιχες αποφάσεις 190/2022 και 1886/2022) επιβεβαίωσαν ότι το νερό δεν είναι εμπορεύσιμο αγαθό, αλλά ουσιώδες για την κοινωνική συνοχή και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Σύμφωνα με το ΣτΕ, οποιαδήποτε εκχώρηση της διαχείρισης του νερού σε ιδιώτες, υπονομεύει τη συνταγματική υποχρέωση του κράτους να προστατεύει τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον.
Όμως, για ποια προστασία μιλάμε όταν ήδη σήμερα γίνονται κινήσεις για σταδιακή ιδιωτικοποίηση;
Παρά τις διαβεβαιώσεις από την κυβέρνηση ότι το νερό δεν πρόκειται να ιδιωτικοποιηθεί, η πραγματικότητα και τα γεγονότα δείχνουν το ακριβώς αντίθετο. Δεν μιλάνε για ευθεία πώληση μετοχών, αλλά για λειτουργική ιδιωτικοποίηση μέσω Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), για νέα πλέον τιμολογιακά πλαίσια, μιλάμε για εργολαβίες και για «έξυπνες επενδύσεις». Στη βάση όλων των παραπάνω, το νερό μετατρέπεται σταδιακά σε πεδίο κερδοφορίας για τα ιδιωτικά συμφέροντα.
Η Κοινή Υπουργική Απόφαση του 2024, έχει θέσει τις βάσεις: εποχικά και κλιμακωτά τιμολόγια, αναπροσαρμογές ανά πενταετία, ενεργοποίηση της Ρυθμιστικής Αρχής (ΡΑΑΕΥ).
Ο προθάλαμος της ιδιωτικοποίησης του νερού, είναι η προσθήκη του στο πεδίο της ΡΑΑΕΥ η οποία έχει προκαλέσει πολλά νομικά ερωτήματα στο παρελθόν.
Το Επιστημονικό Συμβούλιο της Βουλής είχε ήδη προειδοποιήσει από το 2023 σε γνωμοδότησή του, ότι η νέα ρύθμιση, ενδέχεται να συγκρούεται με την απόφαση 1906/2014 του Συμβουλίου της Επικρατείας, η οποία απαγορεύει την αποξένωση του Δημοσίου από την εποπτεία της ύδρευσης, και επιβάλλει το νερό να παραμένει υπό τον άμεσο έλεγχο του κράτους, και όχι απλώς υπό «ρυθμιστικό έλεγχο».
Καταλαβαίνουμε ότι πρόκειται για ένα νέο καθεστώς λειτουργίας που παραπέμπει περισσότερο σε αγορά και κέρδος παρά σε δημόσιο αγαθό και υπηρεσία προς τους Έλληνες πολίτες.
Άρα, πώς προστατεύεται το δημόσιο αγαθό του νερού από τη στιγμή που έχουν ήδη γίνει οι παραπάνω αλλαγές και ενέργειες;
Όσον αφορά το ευρωπαϊκό πλαίσιο, η Ευρωπαϊκή Ένωση ενθαρρύνει τις επενδύσεις στο νερό, όμως, προς το παρόν, δεν απαιτεί την απελευθέρωση της αγοράς, η οποία νομοτελειακά καταλήγει στην ιδιωτικοποίηση όπως συνέβη και με το ρεύμα που η απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας είχε ξεκινήσει ήδη από το 1996 με την Οδηγία 96/92/ΕΚ, και την επέκτεινε με τις Οδηγίες 2003/54/ΕΚ, 2009/72/ΕΚ και την ισχύουσα 2019/944/ΕΕ.
Το ερώτημα λοιπόν, δεν είναι αν θα επενδύσουμε στο νερό, αλλά ποιός θα το κάνει και με ποιούς όρους. Δημόσια έργα με κοινωνικά κριτήρια ή ιδιώτες επενδυτές με στόχο την απόσβεση και το κέρδος τους;
Τι δείχνει η εμπειρία;
Στην Ελλάδα, η ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ δείχνει ακριβώς πού μπορεί να οδηγήσει η απελευθέρωση βασικών αγαθών: σε ενεργειακή φτώχεια, πολύχρωμα τιμολόγια, ανασφάλεια των πολιτών και πλήρη απώλεια ελέγχου όπως έχει συμβεί και με το ρεύμα.
Επομένως, η κοινωνία πρέπει να παραμείνει σε εγρήγορση.
Το νερό είναι αγαθό, όχι προϊόν. Είναι θεμέλιο ζωής και όχι πηγή απόδοσης μερισμάτων.
Το κράτος έχει τη νομική και Συνταγματική υποχρέωση να διατηρήσει τον έλεγχο του νερού, και η κοινωνία έχει το καθήκον να υπερασπιστεί τον χαρακτήρα του. Αν δεν υπάρξει διαρκής εγρήγορση, διαφάνεια και συλλογική δράση, το νερό κινδυνεύει να ακολουθήσει την τύχη του ρεύματος και να περάσει από το δημόσιο στους ιδιώτες, και από το δικαίωμα στο εμπόρευμα.
Ας μην το επιτρέψουμε.
Δικηγόρος Αθηνών και Γενική Γραμματέας του Πράσινου Κινήματος.
